tazwwaqt niɣdd zzwaq ( tawalt ad tucka d zɣ tutlayt tamaziɣt) immatti wassaɣ s iklli ig taguri g tutlayin yaḍn am tutlayt tanglizit : tzouaqt, iga zɣ tẓuṛi n lmɣrib lli d ifl umzruy lli izdin s tniḍi, tg tẓuṛi ad tamatart s iẓli uẓkka amɣribi. izdi wanaw ad n tẓuṛi d unuɣn n ukccuḍ d ikʷlan imsasan inmalan ngrasn. zɣ tɣrmin lli ittawssann s tzwwaqt zund fas d mṛṛakc d cfcawn, tiniḍi n ukccuḍ ur a ttkmmal ar d tili zzwaq nns sis iliqn. tg tẓuṛi ad n tzwwaqt tad ilan addur tg tamatart g uẓkka amɣribi d tɣrma nns zɣ umzruy lli nn bahra yaggugn ar ɣilad sul tga udm n uẓkka n tɣrma tamɣribit.
anawn n tzwwaqt
udm n tzwwaqt g lmɣrib akkʷ iṭṭf kigan n wanawn lli, tlla g idassn n izwwaqn anawn n tzwwaqt tad mmi gan unuɣn nns tinzgatin ilin t awd tid mmi gan tijjigin. izwwaqn ad ssnn tuntulin n tniḍi ad ‘’lḥsba’’ d ‘’lqsma’’, lli igan ilgamn n wanaw anzgan lli illan ddaw n taggayt g tẓuṛi n tzwwaqt ilan assaɣ n ‘’tṣṭiṛ’’. kra ɣ zzwaq iṭṭf ɣas amamk anzgan waha. macc kra iga tt taɣarast ɣ wanaw ad iṭṭf tatiknit nns, zud akkʷ maṛṛa n tatiknit n iṣṭṭaṛn imddasn. tumẓ ‘’ lḥsba’’ d ‘’lqsma’’ kra n tɣarasin tinzgatin iẓlin s ufus n uzwwaq amɣribi waha. tiɣarasin ad tinzgatin ur llint ɣar g tzwwaqt waha, llant awd g tniḍi tazaykut yaḍn tamzruyt : akccuḍ, lgabṣ, aẓṛu(taḥjjaṛt), rrxam iṛcmn, d uzaɣur ittɣzan niɣ wad iṛcmn, d zllij, d kigan…
amamk n tzwwaqt ar t ttasin izwwaqn zg wanaw n udlas lli ran ad t zwwqn, asin fllas anaw n tnzgit lli dis imsasan, taɣarast ad tẓli, ar tt skarn izwwaqn s usiḍn n tsna d umiḍan.
amamk n wanawn inzgatn
tiɣarasin n ṛṛcum n unuɣn n tzwwaqt llant tid irxan ilint tid immrin icqqan, akud nna iggut imiḍan n umamk ar g wanaw ar ittgga anaw lli immrin icqqan. kra ɣ wanawn ad inzgatn la anaw n talɣa n ignwan, itran mqqurn g tuẓẓumt mmi ssutln itran mẓẓiynin yaḍn, iṭṭf kra igatt anaw ism nns niɣ assaɣ nns s uṭṭunn n itran d umsasa n itran ad g tzwwaqt, ig wacku niɣ bugjdi (tuẓẓumt) s wassaɣ (tannaɛuṛt). amdya : iɣ tla titrit mqquṛn n tuẓẓumt 16 n tiwẓa ilint tid mẓẓiyn lli as issutln 8 n tiwẓa, anaw n umamk ad ar ttinin ‘asṭacṛi blmtmmn’ anamk ‘titrit mmu16 bu ttamt tetratin’.
amamk n wanaw n amjjig
(tturg) anamk nns igat mas ila talɣa n ifr n waddag ‘lwrg’, d (ttcjiṛ) iga unuɣn ilan talɣa n taddagt. anawn ad n tzwwaqt kigan maɣ bdda mmrwasn imsasa umamk nns, azgn n tzwwaqt immrwas d gʷmas dis ingabaln, zund iɣ imnad udm n tissit.
assaɣn n wanawn imjjign
ismawn n wanawn n tzwwaqt tamjjigt, gan assaɣn izdin d tuga d ijjign :
tturg : ‘lwrga’ ifr n tadagt, anaw irwasn ɣ unuɣn ifrawn n waddagn.
ttcjiṛ : ‘شجرة’ anaw n tzwwaqt ilan talɣa n taddagt.
lɛrq : aẓuṛ s ddarija tamɣribit ‘jjdr’
lqrunfl : iwid wanaw ad assaɣ nns zɣ ujjig n lqrunfl.
ssusan : iwid wanaw ad assaɣ nns zɣ ujjig d tuga n rriḥan.
isgra n iɣʷmma n tqwwaqt
iɣʷmma d tmttiwin n uzday
zɣ ɣad izrin iɣʷmma n tzwwaqt gan takka n izuɣar, lli immrwin s uzday n tniḍi n ilm, iɣʷmma ad d uzday ad ar rqqan s takat f iggi n lmjmmṛ. ili maɣ as lqqmn awd awraɣ n tglay.
iɣʷmma ad ur mmrwasn ɣ tɣrmin n lmɣrib, kra igatt tamdint d iɣʷmma nns sis iẓlin d tmttiwin lli zɣ ittawskar. ɣ kra igatt tiɣrmt ar ittgga lmɛllm n tniḍi ad iɣʷmma lli ittawskarn zɣ tmttiwin lli illan g tɣrmt nns, niɣ tasgiwin nns.
timttiwin :
1 - taḍut n izammarn inwan allig tga irgicn, immrwin d uzday n tniḍi n ilm.
2 - ssnṣaṛ, (iga umlil irwas lgabṣ).
3 - azzgza anili, ‘nila’ .
4 - lqrqqum awraɣ.
5 - lḥnna immrwin d takka n ifrkkcn n ṛṛmman.
6 - takka n ififl azggʷaɣ.
7 - ifrawn n ṛṛmman.
8 - takka n lxcxac ‘ lɛkkaṛ lfasi’ immrwin d ifrkkcn n ṛṛmman.
9 - azday n tniḍi n ilm ar sis zdayn timttiwin.
10 - lkbritat n wanas ‘tuzzalt tazzgzat’.
ar skarn aɣʷmma ilan aklu azggʷaɣ lli illan g ufasi n tawlaft, zɣ takka n ififl azggʷaɣ immrwin d ifrawn n ṛṛmman d takka n lxcxac, d ifrkkcn iqquṛn n ṛṛmman.
timttiwin ad ar tnt ẓẓaḍn kkʷmn tnt s lmhraz d tfrdut, ig mayan taɣarast tazaykut tamzruyt n mayan.
gan izwwaqn assaɣ sisn iẓlin i ikʷlan, kigan n ismawn kra igatt aklu iṭṭf assaɣ nns, amdya : ‘qlb lbnana’ anamk nns ‘ul n talbanant’ ackku iṭṭf aklu n uwraɣ ifssusn am win lbanan, d ‘zzraq llil’ anamk nns ‘azzgza n iḍ’ lli igan aklu azzgza bahra iḍlan. macc aklu lliɣ rwin sin ikʷlan, ila ism , ‘msx’ anamk n irka niɣ aklu ur igi yan.
imassn n tẓuṛi n tzwwaqt
ccita d tzuni n ṛṛcum
ccita n wazzar n uɣyul
tazuni n ṛṛcum
tazuni n ṛṛcum tga adlas lli ira uzwwaq ad t iṛcm izwqqt, mqqar iga aẓkka( iflu, ccṛjm (asrẓm), ifiruzn…) niɣ kra n twwuri tanaẓuṛt mẓẓiyn am(tiduba, imsggiwrn, tissatin, asugar…) ar skarn amamk n ṛṛcm amzwaru g tnfult iqquṛn, ukan gbun kksn illi ɣ ur tlli tẓuṛi s tuzlin, tg tnfult ann iqquṛn (talbunt- قالب).
tifrkiwin n tzwwaqt
tatiknit n zzwaq tla ilugn d wanawn nns ṭṭfn tiɣarasin n twwuri iẓlin lli ssnn ‘lmaɛllmin’ izwwaqn, macc afalki n tẓuṛi n tzwwaqt iɣama nn g ufus n lmaɛllm lli yurmn taẓuṛi, ig bab n tazzult, ili uẓilal ngr kra igatt tawwuri n tzwwaqt zɣ ufus s wayyaḍ. amdya : ig llan sin izwwaqn g ddaw n yat tzuni n twwuri rad tẓḍṛt ad tbḍut ngr twwuri n uzwwaq ann d wis sin.
bab n ukccuḍ ar isgadda akccuḍ ibbit s igʷzman s tɣarast n umamk lli ran, ifk t i izwwaqn ḥma ad gis swwurin awd nttni, s tɣarast nnsn izrin f kṛaḍt tfrkiwin :
asiggz n wanaw
asiggz n wanaw f udlas lli ɣʷman is izwar s yan uklu, kigan maɣa ittgga uklu ann azggʷaɣ iḍlan. tizi ann ar d ittasi lmaɛllmn tzwwaqt yat tummist n ijwayn yuman s lgabṣ umlil.
(ṭṭṛiḥ)
s kigan n ikʷlan d iɣʷmma, d ccita tazaykut, ar ssigizn anaw n tzwwaqt lli illan g tnfult iqquṛn g tzult n ṛṛcm (adlas), ar ɣʷmman ikḥlan g udɣar g ur ilin lgabṣ, d ufus ifssusn tffuɣ trgagayt, itrs ufus yusin ccita f tdiklt n ufus wis sin.
asfalki
akud nna bahra izwa uɣʷmma, ur sul tra twwuri takka lgabṣ, ar t ṣṣfaḍn s ujway ibdign s waman. asin d ccita mmi isdid ixf ar sis gllin ṛṛcm n wanaw ann n tzwwaqt d uklu umlil d usggan.
tadala igguran
ar ttggan aẓɣuṛ n zzit n lkttan i tzwwaqt ḥma ad ittsufu udm nns g tagara iɣ zwan unuɣn n iɣʷman.
Tags
ⴰⵎⵣⵔⵓⵢ